Πώς να διαχειριστείτε την απώλεια στην παιδική ηλικία

Από την ψυχολόγο Γιαννάκη Αναστασία

Πώς να διαχειριστείτε την απώλεια στην παιδική ηλικία

Όσοι συναναστρέφονται με παιδιά (συγγενείς, εκπαιδευτικοί κ.τ.λ.) που έχουν υποστεί κάποιας μορφής απώλεια θα πρέπει να γνωρίζουν και να καλύπτουν τις ακόλουθες ανάγκες τους:

• Τα παιδιά που θρηνούν έχουν ανάγκη να γνωρίζουν ότι κάποιος θα τα φροντίζει.
•  Θα πρέπει να καθησυχαστούν ότι δεν προκάλεσαν εκείνα το θάνατο με το θυμό τους.
• Οι πληροφορίες σχετικά με το θάνατο να δίνονται με λεξιλόγιο κατάλληλο για την ηλικία τους.
• Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν σημαντικά και να παίρνουν μέρος στις αποφάσεις που αφορούν τις διαδικασίες τελετουργίας μετά το θάνατο.
• Είναι σημαντικό να συνεχίσουν τις δραστηριότητες ρουτίνας, ακόμη και το παιχνίδι. Τα παιδιά θα πρέπει να λάβουν βοήθεια ώστε να επιστρέψουν στην καθημερινή τους ρουτίνα (σχολείο, παιγνίδι, σπορ ), με στόχο να δουν ότι η ζωή μπορεί να συνεχιστεί όπως και πριν.
• Έχουν ανάγκη κάποιος να ακούει τις ερωτήσεις τους, οι οποίες συνήθως επαναλαμβάνονται και να τους απαντάει με σεβασμό.
• Τα παιδιά έχουν ανάγκη να θυμούνται το πρόσωπο που έχει χαθεί.
• Τα παιδιά θρηνούν, αλλά υπάρχουν διαφορές στον τρόπο, που εξαρτάται από τη γνωσιακή και συναισθηματική ανάπτυξη του κάθε παιδιού.
• Η απώλεια του γονέα είναι εκ των πραγμάτων τραύμα όμως δεν οδηγεί από μόνο του σε δύσκολη ανάπτυξη.
• Τα παιδιά ηλικίας 5 έως 7 ετών είναι μια ιδιαίτερα ευάλωτη ηλικιακή ομάδα. Γνωστικά είναι αρκετά ανεπτυγμένα για να κατανοήσουν τη μονιμότητα του θανάτου, όμως διαθέτουν λίγες στρατηγικές αντιμετώπισης.
• Σημαντικό επίσης είναι να αναγνωρίζεται ότι ο θρήνος μπορεί να μην λήξει με τον ίδιο τρόπο που ολοκληρώνεται στους ενήλικες, αποτελεί μια μακρόχρονη διαδικασία, διότι ο θρήνος για μια απώλεια κατά την παιδική ηλικία μπορεί να ενεργοποιείται σε σημαντικά γεγονότα της μετέπειτα ενήλικης ζωής.
• Τα παιδιά μπορεί να θρηνούν κατά διαστήματα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αδιαφορούν ή ότι το έχουν ξεπεράσει.
• Συνήθως εκφράζουν το θρήνο τους μέσα από τις αλλαγές στη συμπεριφορά (επιθετικότητα, απομόνωση, εσωστρέφεια, μειωμένη απόδοση στο σχολείο, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά), στον ύπνο, το φαγητό, στο σπίτι ή στο σχολείο και σπανιότερα με λόγια.
• Εκδηλώνονται συχνά σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, στομαχικές διαταραχές, αναπνευστικά προβλήματα, έξαρση αλλεργιών κ.τ.λ.).

Πώς στηρίζουμε το παιδί που θρηνεί;

• Ενημερώνοντας το έγκαιρα, αξιόπιστα με απλά λόγια.
•  Ενθαρρύνοντας την έκφραση των συναισθημάτων του.
• Διευκολύνοντας να διατηρήσει την ανάμνηση του προσώπου που πέθανε.
• Ενισχύοντας τη συμμετοχή του στο οικογενειακό πένθος.
• Εξασφαλίζοντας τη συνέχεια και τη σταθερότητα στις συνθήκες της ζωής του.
• Παρέχοντας υποστήριξη σε σταθερή βάση.

Τι είναι αυτό που πρέπει να μας ανησυχήσει;

• Η παρατεταμένη αποχή από το παιχνίδι και από τις σχέσεις με τους συνομηλίκους.
• Οι επίμονες κατηγορίες του παιδιού που απευθύνονται προς τον εαυτό του ή άλλους τους οποίους θεωρεί υπεύθυνους για το θάνατο.
• Η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (ναρκωτικά, ροπή για ατυχήματα) και οι επίμονες σκέψεις αυτοκτονίας.
• Τα παρατεταμένα προβλήματα  στην σχολική απόδοση ή στη σχέση με τους συμμαθητές και τους δασκάλους.
• Η πλήρη ταύτιση με το άτομο που πέθανε και η συστηματική προσπάθεια του παιδιού να καλύψει το κενό που δημιούργησε ο θάνατός του.
•  Οι παρατεταμένες διαταραχές στη διατροφή ή στον ύπνο

Γιαννάκη Αναστασία, Ψυχολόγος

Msc Σχολικής Ψυχολογίας